 | .jpg)
Sarılık,en sık Karaciğer ve safra yollarının hastalığı olup deri,göz akları,mukoz membranların(dudak vb.) kandaki bilirubin denen maddenin artması sonucu sarı renge dönmesidir.
Normal değerin üzerinde olduğunda cilt ve göz aklarında sarı rengi veren bilirubin denen madde çoğunlukla (%70-80’i)yaşlanmış kırmızı kan hücresindeki hem denilen maddenin yıkım ürünüdür.Geride kalan kısmı kemik iliği ve kan dolaşımındaki yeni kırmızı kan hücrelerinden , Karaciğerdeki katalaz ve sitokrom gibi hemoproteinlerden oluşur. Sağlıklı insanlarda ortalama günlük bilirubin üretimi 4mg/kg(70 kg olan bir kişide ortalama 0.5 milimol)’dır. Oluşan bilirubin indirek bilirubindir.Suda çözünmez (idrarla atılmaz) ,toksiktir dolaşımda albumine bağlı olarak bulunur. Bilirubinin itrah edilmesi için Karaciğer tarafından alınıp direk bilirubine çevrilmesi, buradan safra ile atılması gerekir.
Sarılık,ya bilirubinin aşırı miktarda üretiminden veya Karaciğer tarafından alım veya atılımında yetersizlikten kaynaklanabilir.
Bu durumda sarılık nedenleri 3 grupta değerlendirlir.
1) Bilirubin metabolizması hastalıklarına bağlı sarılık
- İndirek Bilirubin Artışına Neden Olanlar
- Bilirubin Üretiminin artması
- Kan hücrelerinin aşırı yıkımı
- Aşırı kan verilmesi
- Travma sonrası oluşan kanamanın vucut tarafından emilmesi
- Bilirubin Karaciğer Tarafından Alınmasının Azalması
- Bazı ilaçlar(rifampisin gibi)
- Gilbert sendromu
- Karaciğer Tarafından İndirek Bilirubinin Direk Bilirubine Çevrilmesinin azalması
- Gilbert sendromu
- Crigler Najjar Sendromu
- Direk Bilirubin veya Miks (Direk ve İndirek Bilirubin)Artışına Neden Olanlar
- Dubin johnson sendromu
- Rotor sendromu
2)Karaciğer Hastalıklarına Bağlı Sarılık
- Akut Karaciğer Hastalığında Karaciğer hücrelerindeki İşlev bozukluğu
- Akut viral hepatitler (Hepatit B,C,D vb)
- İlaç ve toksinlere bağlı karaciğer hücre yıkımı(parasetamol,mantar zehirlenmesi)
- Alkole bağlı hepatit
- Karaciğere giden kan akımında yetersizlik
- Wilson hastalığı
- Reye sendromu(Çocuklarda aspirine bağlı yağ metabolizmasında bozukluğa bağlı hızlı yaygın yağlanma)
- Kronik Karaciğer Hastalarında Hücrelerdeki İşlev Bozukluğuna Bağlı
- Kronik viral hepatitler
- Hemokromatozis(aşırı demir birikimi)
- Alkol
- Alfa 1 antitripsin eksikliği
- Otoimmun hepatit
- Karaciğer içi safra akımında yetersizliğe neden olan hastalıklar
- Karaciğeri yaygın olarak tutan hastalıklar (Tüberkuloz,sarkoidoz vb)
- Safra kanallarını tutan hastalıklar (primer bilier siroz,ilaçlar,primer sklerozan kolanjit vb)
- Çok hafif Karaciğerde değişikliklerin bulunduğu anormallikler (ilaçlar,iyi huylu tekrarlayıcı sarılık vb.)
- Viral hepatitler(nadiren safra akım yetersizliği yapar),alkolik hepatit
- Hamilelikte görülen sarılıklar
- Safra kanal tıkanıklığına bağlı sarılıklar
Tanı
Özellikle hastanın öyküsü ve Fizik muayene bulguları hekime değerli bulgular verir.Daha önce safra yollarından geçirilmiş ameliyat öyküsü, titreme ile birlikte olan ateş ve karın ağrısı(özellikle karın üst sağ kısmında) safra yolları iltihabı ile birlikte olan safra yolu tıkanmasını akla getirir. Sarılık öncesi iştahsızlık,halsizlik,kas ağrısı özellikle de daha önce bilinen enfeksiyon teması,damar içi uyuşturucu kullanımı,kan nakli öyküsü viral hepatiti düşündürür.Hastanın çevresel Karaciğer etkili toksinlere maruz kalması, alkol kullanımı,ilaç kullanımı nedenler arasında olabilir.Aile öyküsünün bulunması ailesel geçişli sarılık veya Karaciğer hastalığını düşündürebilir.Fizik muayene bulguları ön tanıları destekleyen bulgular verecektir.Ön tanılardan hekimin kesin tanıya ulaşmasında yapılan kan tetkikleri ,Ultrason veya diğer ileri görüntüleme tetkikleri(Tomografi,ERCP ),hatta ihtiyaç duyulduğunda Karaciğer biyopsisi yardımcı olacaktır.
Tedavi
Safra yollarında tıkanmamaya bağlı sarılıkta; ERCP veya girişimsel radyolojik uygulamalar ile tedavi (safra kanal ağzının kesilmesi,taş varsa içeriden taş alınması,darlıklarda balonla genişletilmesi veya dren takılması,safranın dışa alınması vb.) veya cerrahi uygulamaları gerektirebilir.Seçilecek tedavi tıkanmanın nedenine, tıkanmanın yerine göre değişklik gösterebilir.
Karaciğere bağlı safra akımının yavaşladığı durumlarda; etkin tedavi nedene yönelik tedavidir(alkolün kesilmesi,sorumlu olduğu düşünülen ilaçların kesilmesi, viruse yönelik tedavinin uygulanması,Karaciğerde demir birikimi varsa zaman,zaman hastadan kan alınması, Wilson hastalığı varsa bakır bağlayıcıların verilmesi vb.). Belirli seviye üzerinde İndirek bilirubin beyne zarar verebileceğinden bebeklerde vakit geçirilmeden hekime müracaat edilmelidir.
|
|
|
